Pozitron emisyon tomografisi (PET) nedir?

Pozitron emisyon tomografisi (PET), vücut dokularının hücrelerinin metabolik aktivitesini ölçen bir tür nükleer tıp prosedürüdür. PET BT aslında nükleer tıp ve biyokimyasal analizin bir kombinasyonudur. Çoğunlukla beyin veya kalp rahatsızlıkları ve kanser hastalarında kullanılan PET BT, kalp kasındaki metabolizma (gıdanın sindirilip kana emilmesinden sonra hücrelerin gıdayı enerjiye dönüştürdüğü süreç) gibi vücutta meydana gelen biyokimyasal değişikliklerin görüntülenmesine yardımcı olur. 

PET BT nin diğer nükleer tıp muayenelerinden farkı, PET BT nin vücut dokularındaki metabolizmayı algılaması, diğer tür nükleer tıp muayeneleri ise dokunun işlevini incelemek için belirli bir yerde vücut dokusunda toplanan radyoaktif madde miktarını tespit etmesidir.

PET BT bir tür nükleer tıp prosedürü olduğundan, bu, işlem sırasında incelenen dokunun incelenmesine yardımcı olmak için radyofarmasötik (radyonükleid veya radyoaktif izleyici) olarak adlandırılan küçük bir radyoaktif maddenin kullanıldığı anlamına gelir. Spesifik olarak, PET BT çalışmaları belirli bir organ veya dokunun metabolizmasını değerlendirir, böylece organ veya dokunun fizyolojisi (işlevselliği) ve anatomisi (yapısı) ile biyokimyasal özellikleri değerlendirilir. Bu nedenle PET BT, bir organ veya dokudaki biyokimyasal değişiklikleri, hastalıkla ilgili anatomik değişiklikler bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi diğer görüntüleme süreçleriyle görülmeden önce bir hastalık sürecinin başlangıcını belirleyebilir.

PET BT kullanım alanları 

PET BT en sık onkologlar (kanser tedavisinde uzmanlaşmış doktorlar), nörologlar ve beyin cerrahları (beyin ve sinir sistemi tedavisi ve cerrahisinde uzmanlaşmış doktorlar) ve kardiyologlar (kalp tedavisinde uzmanlaşmış doktorlar) tarafından kullanılır. Ancak PET BT teknolojilerindeki gelişmeler devam ettikçe bu prosedür diğer alanlarda daha yaygın olarak kullanılmaya başlandı.

PET BT, malign (kanserli) tümörler ve diğer lezyonlar hakkında daha kesin bilgi sağlamak için bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi diğer tanı testleriyle birlikte de kullanılabilir. Daha yeni teknoloji, PET ve BT’yi PET/BT olarak bilinen tek bir tarayıcıda birleştirir. PET/BT, akciğer kanserinin tanı ve tedavisinde epilepsi, Alzheimer hastalığı ve koroner arter hastalığının değerlendirilmesinde özel bir umut vaat ediyor.

Başlangıçta, PET prosedürleri özel PET merkezlerinde gerçekleştirildi, çünkü PET tarayıcıya ek olarak bir siklotron ve bir radyokimya laboratuvarı da dahil olmak üzere radyofarmasötikleri yapacak ekipmanın mevcut olması gerekiyordu. Artık radyofarmasötikler birçok alanda üretilmekte ve PET merkezlerine gönderilmektedir, böylece PET taraması yapmak için sadece tarayıcıya ihtiyaç duyulmaktadır.

PET görüntülemenin kullanılabilirliğini daha da artırmak, gama kamera sistemleri (küçük miktarlarda radyonüklid enjekte edilmiş hastaları taramak için kullanılan ve şu anda diğer nükleer tıp prosedürleriyle birlikte kullanılan cihazlar) adı verilen bir teknolojidir. Bu sistemler, PET tarama prosedürlerinde kullanılmak üzere uyarlanmıştır. Gama kamera sistemi, geleneksel bir PET taramasından daha hızlı ve daha az maliyetle bir taramayı tamamlayabilir.

Resim 1. Koronal PET / BT görüntüleri, bir hastada gribal enfeksiyondan  2 hafta sonra (oklar) yanlış pozitif aksiller lenf nodu bulgusu görülüyor. Supraklaviküler yumuşak dokularda metabolik olarak aktif yağa karşılık gelen hafif yoğun,  FDG tutulumu görülüyor.

Resim 2 . PET BT’nin koronal, sagital ve aksial kesitleri, tedavi öncesi  PET-BT çalışmasında (üstte) sağ memede yoğun artmış FDG tutulumu bulunan odak görülmekte. Takip çalışması, kemoterapi tamamlandıktan sonra, sağ meme tümörünün (altta) tamamen kaybolduğu görülmekte.

Resim 3. Meme kanserli bir hastada metastazı düşündüren karaciğerde yoğun artmış FDG tutulumu gösteren odak PET-CT’nin koronal ve aksial kesiti (A). Takip çalışması, 6 seans kemoterapiden sonra, karaciğer lezyonunun (B) tamamen kaybolduğu görülmekte.

PET BT nasıl çalışır?

PET, incelenen organ veya dokudaki bir radyonüklid tarafından yayılan fotonları (atom altı parçacıklar) tespit etmek için bir tarama cihazı (merkezinde büyük bir delik bulunan bir makine) kullanarak çalışır.

PET taramalarında kullanılan radyonüklidler, metabolik süreci sırasında belirli organ veya doku tarafından doğal olarak kullanılan kimyasal maddelere bir radyoaktif atom eklenerek yapılır. Örneğin, beynin PET taramalarında, beyin metabolizması için glikoz kullandığından, florodeoksiglukoz (FDG) adı verilen bir radyonüklid oluşturmak için glikoza (kan şekeri) bir radyoaktif atom uygulanır. FDG, PET taramasında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Taramanın amacına bağlı olarak PET taraması için başka maddeler de kullanılabilir. Bir organ veya dokunun kan akışı ve perfüzyonu ilgilendiriyorsa, radyonüklid bir tür radyoaktif oksijen, karbon, nitrojen veya galyum olabilir.

Radyonüklid, intravenöz (IV) yoldan damara uygulanır. Ardından, PET tarayıcı vücudun incelenen kısmı üzerinde yavaşça hareket eder. Pozitronlar, radyonüklidin parçalanmasıyla yayılır. Tarayıcı daha sonra dedektörlere tesadüfen gelen fotonları birbirinden 180 derece uzaklıkta algılar. Bir bilgisayar bu gama ışınlarını analiz eder ve bilgiyi incelenen organ veya dokunun bir görüntü haritasını oluşturmak için kullanır. Dokuda toplanan radyonüklid miktarı dokunun görüntüde ne kadar parlak göründüğünü etkiler ve organ veya doku fonksiyonunun seviyesini gösterir.

PET BT neden yapılır?

Genel olarak, PET taramaları, organların ve/veya dokuların hastalık veya diğer durumların varlığı açısından değerlendirilmesi için kullanılabilir. PET, kalp veya beyin gibi organların işlevini değerlendirmek için de kullanılabilir. PET’in en yaygın kullanımı kanser tespiti ve kanser tedavisinin değerlendirilmesidir.

PET taramalarının daha spesifik nedenleri arasında, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdakiler yer alır:

Alzheimer hastalığı gibi demansları (zihinsel işlevin bozulmasını içeren durumlar) ve ayrıca aşağıdakiler gibi diğer nörolojik durumları teşhis etmek için:

Parkinson hastalığı. İnce bir titreme, kas zayıflığı ve tuhaf bir yürüyüş tipinin görüldüğü ilerleyici bir sinir sistemi hastalığı.

Huntington hastalığı. Artan bunama, tuhaf istemsiz hareketler ve anormal duruşa neden olan sinir sisteminin kalıtsal bir hastalığı.

Epilepsi. Tekrarlayan nöbetleri içeren bir beyin bozukluğu.

Serebrovasküler olay(inme)

Beynin cerrahi prosedürlerinden önce belirli cerrahi bölgeyi bulmak için

Beyin dokusunun hematomunu (kan pıhtısı), kanamayı ve/veya perfüzyonunu (kan ve oksijen akışı) saptamak için travma sonrası beyni değerlendirmek

Primer kanser bölgesinden kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılmasını tespit etmek

Kanser tedavisinin etkinliğini değerlendirmek için

Miyokardiyuma (kalp kası) kan akışını iyileştirmek için terapötik bir prosedürün yararlılığını belirlemeye yardımcı olarak miyokarda (kalp kası) perfüzyonu (kan akışı) değerlendirmek

Göğüs röntgeni ve/veya göğüs BT’sinde tespit edilen akciğer lezyonlarını veya kitleleri daha iyi tanımlamak için

Lezyonları evrelendirerek ve tedaviden sonra lezyonların ilerlemesini takip ederek akciğer kanserinin yönetimine ve tedavisine yardımcı olmak

Tümörlerin nüksünü diğer tanı yöntemlerine göre daha erken tespit etmek

PET BT nasıl yapılır?

PET taramaları ayaktan tedavi şeklinde yapılabilir. Bazı hastanede yatan hastaların belirli koşullar için PET muayenesinden geçmesi de mümkündür.

Her tesisin belirli protokolleri olmasına rağmen, genellikle bir PET BT tarama prosedürü şu süreci takip eder:

Hastadan taramayı engelleyebilecek herhangi bir giysi, mücevher veya diğer nesneleri çıkarması istenecektir.

Giysiyi çıkarması istenirse, hastaya giymesi için bir önlük verilir.

İşleme başlamadan önce hastadan mesanesini boşaltması istenecektir.

Radyonüklid enjeksiyonu için elde veya koldan IV damar yolu açılır.

Karın veya pelvisin belirli tarama türleri, işlem sırasında idrarı boşaltmak için mesaneye bir idrar sondası yerleştirilmesini gerektirebilir.

Bazı durumlarda, yapılan çalışmanın tipine bağlı olarak radyonüklid enjeksiyonundan önce bir ilk tarama yapılabilir. Hasta, tarayıcının içindeki yastıklı bir masaya yerleştirilecektir.

Radyonüklid IV yoldan enjekte edilecektir. Radyonüklidin organ veya dokuda yaklaşık 30 ila 60 dakika konsantre olmasına izin verilecektir. Hasta bu süre zarfında tesiste kalacaktır. Radyonüklid standart bir röntgenden daha az radyasyon yaydığından, hasta diğer insanlar için tehlikeli olmayacaktır.

Radyonüklid uygun bir süre emildikten sonra tarama başlayacaktır. Tarayıcı, incelenen vücut parçası üzerinde yavaşça hareket edecektir.

Tarama tamamlandığında IV damar yolu çıkartılır. İdrar sondası takılmışsa çıkarılacaktır.

PET BT çekimi nasıl yapılır ve çekim süresi ne kadardır ?

Çekimler sıklıkla beyinden pelvis bitimine veya nadiren beyinden ayak ucuna kadar yapılır. Çekim sırasında önce BT görüntüleri elde edilir. Cihaza bağlı olmakla birlikte tüm vücut 15-20 saniyede görüntülenir. BT çekimi ya düşük doz ya da standart doz şeklinde yapılır. Ancak görüntü kalitesinin artırılması ve iyi bir raporlama için standart dozda BT çekilmeli, İV kontrast madde enjekte edilmelidir. BT çekimi ardından PET çekimi yapılır. PET tetkiki de 20-30 dakika sürmektedir. Bazen hastalara geç çekim alınması gerekebilir. Çekim sonrası hastaya bol su içmesi, yemek yemesi, sık idrara gitmesi ve yaklaşık iki saat insanlardan uzak bir alanda beklemesi söylenir.

PET BT fiyatları 2023

PET BT fiyatları değişkenlik göstermektedir. SGK anlaşmalı olarak PET BT çekimi yapılan merkezimizde PET BT 2022 & 2023 fiyatları hakkında detaylı bilgi almak için bizi arayabilirsiniz.